Zapomniany monument o krok od Rynku w Wałbrzychu. Pod nim płynie rzeka - zobaczcie zdjęcia

Zarośnięty niewielki drzewami i chwastami placyk z dala od ruchliwej części głównej arterii łączącej Śródmieście Wałbrzycha z Podgórzem to obecny Plac Bohaterów Pracy. Stoi na nim duży, poczerniały kamienny głaz. Trzy kamienne schodki prowadzące do niego i regularna forma tej bryły wskazują na to, że nie jest to głaz narzutowy, ale pozostałość monumentu.

Pomnik ustawiony jest w centralnej części placu, a bryła jest dość nietypowa, gdyż rozszerza się ku górze. Monument jest szerokim obeliskiem o szerokości oraz głębokości około 2 metrów i wysokości nieco ponad 2 metry. Na bocznych ścianach zapomnianego monumentu widać pozostałości po mocowaniach zewnętrznych osłon lub tablic.

Był to jeden z lokalnych pomników wojennych, lub Pomników Ofiar I Wojny Światowej ustawianych zwykle w rocznicę wielkiej wojny 1914 - 1918 wszędzie tam, gdzie społeczność opłakiwała i wspominała tych, którzy na niej zginęli. Ten monument mógł się pojawić w latach 20. XX w., gdy przebudowano ówczesny plac. W Wałbrzychu i na Dolnym Śląsku takich pomników były setki, ale niewiele z nich pozostało, jakby pamięć o okropieństwach wojny nie była tu trwała.

Plac Bohaterów Pracy łączy ul. Mickiewicza z Niepodległości. To cichy zakątek nieopodal kompleksu Pałacu Czettritzów - mapa.

Dawny Albertiplatz miał do około 1922 roku wyglądać zupełnie inaczej niż ten obecny i jego zadbany, regularny pierwowzór z lat 30. XX w. W czasie I wojny światowej i tuż po niej przez centrum powstałego później skweru płynęła rzeka Młynówka. Rzeka królowała w okolicy dzisiejszej ul. Młynarskiej, a następnie Piotra Skargi.

- Koryto Młynówki i grunt, ujęte od wschodu i zachodu, ulicami, w tym obecną ul. P. Skargi. Cały ten obszar wydzielono od wschodu nieozdobnym ogrodzeniem, a od zachodu, od strony ul. P. Skargi drewnianym płotem. Co więcej teren przy samym korycie Młynówki podzielony był dodatkowo płotami na odrębne ogródki. Przez koryto Młynówki przerzucone były drewniane mosty - czytamy w opracowaniu wskazującym kierunki rewitalizacji Podgórza w Wałbrzychu*.

Plac powstał po skanalizowaniu i zasypaniu Młynówki około 1920 roku. Na dość nieregularnej, długiej i położonej na łuku drogi działce powstałej w miejscu dawnego koryta rzeki stworzono zieleniec obsadzony krzewami i drzewkami. Jego północną część zajął prostokątny plac, na którym ustawiono ławki. Centralną część placu zajął pomnik poległych w I wojnie światowej.

Pomnik, jak wskazują przedwojenne widokówki był otoczony płytami z jasnego kamienia i był przykryty jasną kamienną płytą wystającą poza czworobok obelisku. Miała ona zaokrąglone, zwieńczenie. Całość przypominała urnę. Na jednej ścianie pomnika, u góry, umieszczony został napis "1914 + 1918". Krzyż pomiędzy datami był większy niż cyfry. Napisy na pozostałych bocznych ścianach były mniejsze, mogły zawierać spis nazwisk poległych.

Podobny układ miała większość pomników upamiętniających ofiary I wojny światowej. Jeden z nich stoi nieopodal.

Dolny Śląsk poniósł w I wojnie światowej wielkie straty. Ludność w tamtym okresie cierpiała głód, pogorszyły się warunki mieszkaniowe, w okresie wojny rodziło się mniej dzieci niż przed nią. Liczba mieszkańców Wałbrzycha zmniejszyła się z ponad 21 tys. w 1914 do 19,5 tys. w 1918. Na front z Wałbrzycha wysłano kilka tysięcy młodych mężczyzn, oficjalne dane mówiły o śmierci 583 osób.

Plac Bohaterów Pracy - to nieco ponad kwadrans spaceru od Rynku w Wałbrzychu

Dziś pozostał kamienny postument pomnika i schody do niego prowadzące. Nie ma ławeczek na dawnym skwerze.

Tak wygląda dziś zapomniany pomnik i jego otoczenie, a tak wyglądał w w okresie międzywojennym.

Wałbrzych i region na starych widokówkach

Nieopodal Podgórza na zboczu Brzezinki istniał kiedyś tunel kolejowy:

Filmy z naszego regionu jak wehikuł czasu...

Zakamarki wałbrzyskiego Śródmieścia i nie tylko...

Źródło: WAŁBRZYCH – PODGÓRZE. Wytyczne konserwatorskie do programu rewitalizacji, Wrocław 2018.

Inny ciekawy obiekt - zapomniany pomnik 2 Batalionu Pułku Grenadierów w Legnicy - zobaczcie film