Ludzka solidarność w obliczu zagrożenia. Omów zagadnienie na podstawie „Dżumy” Alberta Camusa. Odpowiedź do pytania jawnego na maturę

Egzamin ustny z języka polskiego w 2024 roku będzie wyglądał tak, jak ten ubiegłoroczny (dla uczniów piszących maturę w formule 2023). Składa się on z następujących części:

• Jawnego pytania, które sprawdza znajomość treści i problematyki danej lektury, a także tworzenie wypowiedzi na jej temat z uwzględnieniem wybranego kontekstu;
• Niejawnego pytania, które oparte jest na tekście literackim, ikonicznym lub dotyczącym języka.

Tak przebiega ustna matura z polskiego krok po kroku:

• przygotowanie zdającego do odpowiedzi (15 minut);
• wypowiedź monologowa zdającego dotycząca wylosowanych przez niego zadań (10 minut);
• rozmowa z egzaminatorami związana z wypowiedzią zdającego (5 minut).

Łączny czas trwania egzaminu to 30 minut. Maksymalna liczba punktów, którą można uzyskać na egzaminie ustnym z języka polskiego, wynosi 30. Próg zdawalności w przypadku tej matury to 30 proc., a więc trzeba mieć przynajmniej 9 punktów, żeby zdać.

Warto zapoznać się z listą jawnych pytań na egzamin 2024:

Wśród z nich znalazły się trzy zagadnienia dotyczące „Dżumy”. Pierwsze z nich brzmi: „Ludzka solidarność w obliczu zagrożenia. Omów zagadnienie na podstawie »Dżumy« Alberta Camusa. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst”. Sprawdź przykładową odpowiedź.

Wstęp: Człowiek jest istotą społeczną, która w momentach wojny, kataklizmów czy epidemii potrafi zjednoczyć się z innymi dla dobra ogółu. Nierzadko krytyczne sytuacje popychają nas do współpracy, której nie doświadczylibyśmy w codziennym, zwyczajnym życiu.

Teza: To właśnie sytuacje graniczne, takie jak konieczność obrony własnych granic czy poważna i powszechna choroba najpewniej ujawniają ludzką solidarność.

Odwołanie do „Dżumy” Alberta Camusa: W powieści „Dżuma” Alberta Camusa bohaterowie stanęli przed taką właśnie sytuacją graniczną. W mieście Oran zaczęły pojawiać się oznaki choroby, mieszkańcy początkowo ignorowali je, ale kiedy liczba ofiar z dnia na dzień wzrastała, nie mogli już pozostać obojętni. Sytuacja ta zrodziła wśród bohaterów rozmaite postawy. Większość z nich w obliczu zagrożenia jednoczyła się – działała na rzecz chorych, pomagała im, starając się pokonać chorobę dziesiątkującą miasto.

Na początku warto wspomnieć o głównym bohaterze powieści, który – jak okazuje się na końcu – jest także narratorem. Bernard Rieux jest lekarzem, który decyduje się poświęcić własne szczęście na rzecz dobra ogółu. Nie wyjeżdża z miasta, by być z ciężko chorą żoną, ale decyduje się pozostać w nim i pomagać chorym, realizując swoje powołanie. Rieux nie obawia się zarażenia, w obliczu zagrożenia zacieśniają się także jego więzi z Tarrou i Grandem – nawiązuje się między nimi przyjaźń, która jest efektem wspólnych działań na rzecz pomocy chorym.

Postawę, którą reprezentuje Bernard Rieux, można określić jako prometejską – bohater nie wybiera drogi prostej, nie patrzy też na osobiste korzyści, ale każdą wolną chwilę poświęca osobom cierpiącym na dżumę, pracuje całymi dniami, jest bardzo zmęczony, ale wciąż nie rezygnuje z obranego przez siebie kierunku.

Również Jean Tarrou solidaryzuje się z innymi na rzecz pomocy chorym. Okazuje się, że jedna z jego motywacji do takiej pomocy sięga dzieciństwa. Ojciec Tarrou, będąc zastępcą prokuratora generalnego, wydawał na ludzi wyroki śmierci, czemu bohater się sprzeciwiał. Jego zaangażowanie w organizowanie oddziałów sanitarnych i pomoc medyczną, zjednoczenie się z innymi osobami na rzecz ratowania życia, wynikają m.in. z tego, że w pewnym sensie chciał spłacić dług, który został zaciągnięty przez jego ojca.

W kontekście tematu solidarności w obliczu zagrożenia nie sposób nie wspomnieć o ojcu Paneloux. Jezuita początkowo wygłasza płomienne kazanie, mówiące o tym, że dżuma jest karą za grzechy. Jego postawa zmienia się dopiero w momencie, gdy jest świadkiem śmierci dziecka. Wówczas wygłasza drugie kazanie, w którym solidaryzuje się z innymi ludźmi, już nie mówi „wy”, ale „my”. Nie poprzestaje jednak tylko na słowach, ale także zaczyna angażować się w pomoc chorym na dżumę, co ostatecznie przypłaca własnym życiem.

To m.in. solidarność ludzi, a także wytrwałość w walce z chorobą (która w powieści paraboli symbolizuje zło) sprawiają, że udaje się pokonać kryzys. Chociaż poszczególne osoby musiały wiele poświęcić, dzięki swojemu zaangażowaniu i zjednoczeniu przyczyniły się do tego, że miasto zostało wyzwolone od epidemii.

Odwołanie do wybranego kontekstu: Solidarność w obliczu zagrożenia możemy dostrzec także w epopei narodowej – „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza. Dwa skłócone ze sobą rody – Horeszkowie i Soplicowie toczą spór o zamek. Ostatecznie pod koniec utworu Hrabia, który jest dalekim krewnym Stolnika Horeszki, namawiany przez Gerwazego decyduje się na zorganizowanie zajazdu na Soplicowo. Klucznik podburza do tego okoliczną szlachtę, oddziałuje na ich emocje, a pijana szlachta daje się namówić. Rozpoczyna się zajazd.

Mieszkańcy Soplicowa zostają uwięzieni przez Hrabiego, a szlachta dobrzyńska zadamawia się w dworze – wkrótce po posiłku i mocnych trunkach zasypiają. Budzą się związani. Okazuje się, że zawiadomiono o bitwie stacjonujących nieopodal Moskali. Na ratunek przybywa ksiądz Robak z Maćkiem Dobrzyńskim, udaje się uwolnić szlachtę, a następnie stoczyć zwycięską walkę z Rosjanami.

Widzimy, jak początkowo skłócone ze sobą rody, w obliczu zagrożenia, jakim była napaść nieprzyjaciela (Rosjan), potrafią się ze sobą zjednoczyć dla wspólnego dobra. Wówczas nikt już nie patrzył na dawne spory i krzywdy (m.in. zabicie przez Jacka Soplicę Stolnika Horeszki – co było głównym powodem ciągnącego się przez lata konfliktu) – wszyscy walczą w obronie wspólnego dobra. Paradoksalnie to trudne doświadczenie, a także decyzja, by zjednoczyć się w obliczu zagrożenia, sprawiają, że zwaśnione przez lata rody godzą się, czego wyrazem są także zaręczyny Tadeusza (syna Jacka Soplicy) z Zosią (córką Ewy Horeszko).

Inne przykładowe konteksty:

• „Kamienie na szaniec” Aleksander Kamiński;
• „Inny świat” Gustaw Herling-Grudziński;
• Obraz „Panorama Racławicka”;
• Kontekst historyczny: polskie powstania narodowe.

Podsumowanie: Sytuacje graniczne sprawiają, że między ludźmi tworzy się więź porozumienia i zjednoczenie. Widzimy to nie tylko na przykładzie wspomnianych bohaterów „Dżumy” czy „Pana Tadeusza”, ale także w naszym codziennym życiu. Nie tak dawno temu cały świat stał w obliczu zagrożenia epidemią koronawirusa, wówczas mogliśmy dostrzec służby medyczne, które podobnie jak doktor Rieux niestrudzenie walczyły o życie i zdrowie ludzi, pokazując, że poświęcenie i ludzka solidarność w trudnych sytuacjach są jednym z najwyższych przejawów człowieczeństwa.